Mọi người thường xem thường việc trả lời câu hỏi này, cho rằng đó là điều quá đơn giản. Nhưng nếu bạn tự hỏi về mục đích của các đồ vật hàng ngày như cái khoan, cái xẻng, cái la-va-bô hay cái xe xích lô, chắc chắn sẽ có câu trả lời rõ ràng. Người ta thường đổ xô đến các viện bảo tàng, và càng lớn càng nhiều người đến, vì họ có mục đích cụ thể. Nhưng khi nói đến nghệ thuật, mọi người thường ngần ngại, không dám hỏi thẳng bởi có thể họ nghĩ rằng chỉ có mình không biết hoặc vì nghệ thuật quá phức tạp mơ hồ. Kết quả là mọi người giữ im lặng, nhưng trong lòng lại bối rối và không yên tâm.
Thực tế, không khó để hiểu rõ mục đích của nghệ thuật. Chúng ta có thể bắt đầu với vài mục tiêu cụ thể và chính đáng của nghệ thuật, bao gồm 5 mục tiêu cơ bản:
#1. Hy vọng
Nghệ thuật là nguồn hy vọng, một góc nhìn tươi sáng về thế giới. Một số tác phẩm nổi tiếng trên thế giới thường hình dung về cái đẹp và thiêng liêng: từ nụ cười hạnh phúc trên khuôn mặt của một bà già đến những bông hoa mùa xuân rực rỡ hay bức tranh nhỏ về thiên nhiên tươi mới, nằm dưới cái cầu nhỏ xinh bắc qua con sông, mặt nước trải đầy bông hoa.
Có những người hay chế giễu phong cách lạc quan và đáng yêu này. Họ nói rằng, liệu những người vẽ những bức tranh như vậy có quên mất rằng thế giới ngoài kia đang hỗn loạn? (Súng đạn nổ tung ở chiến trường, những hành động tàn bạo, tội ác, sự lừa dối, và những cảm xúc tiêu cực như tức giận và ganh tị.) Tuy nhiên, nhận định đó là chưa chính xác. Những tác phẩm thể hiện sự tươi sáng và đáng yêu không phải là bởi họ phớt lờ mọi thứ trong thế giới thực, mà là bởi thế giới thực đó chính là nguồn cảm hứng cho sự lạc quan. Người ta cần những hình ảnh tươi đẹp và đáng yêu như vậy không phải để lạc quan đơn giản mà bởi chính vì thế giới thực khắc nghiệt, đầy rủi ro, có nguy cơ làm chúng ta mất đi tình cảm hy vọng và rơi vào trạng thái tinh thần tiêu cực như trầm uất, bất mãn, khóc lóc, trầm cảm, sân hận, thậm chí là suy nghĩ tự tử. Do đó, những bức tranh thánh thiện và đáng yêu không chỉ là hình ảnh, chúng là biểu tượng của HY VỌNG. Chúng là những biểu tượng của hòa bình (như con chim bồ câu), sự kiên cường (như cây tre trăm đốt), và sự bền bỉ trong tâm hồn. Cái đẹp, như bầu trời xanh biếc, bông hoa vàng rực trên cỏ xanh, những đứa trẻ vui đùa ngồi trên lưng trâu, chính là niềm Hy Vọng mà các nghệ sĩ đã “đóng gói”, trang trí và mang đến cho những người đang trải qua khó khăn, cho những ai đang đau khổ hoặc cảm thấy mất mát.
#2. Bớt cô đơn
Đời luôn bắt chúng ta phải giữ nụ cười trên môi, dù lòng bối rối như lửa thiêu hay tràn ngập nỗi buồn sâu thẳm. Hiếm có ai dám mở lời hay thốt ra những cảm xúc nội tâm, sợ rằng người khác sẽ hiểu lầm, nghi ngờ sự đau khổ của mình, và có thể trở thành người thất bại (như khi tôi thất thủ trong một trận cầu lông và cố giữ vẻ mặt hờ hững dù bên trong đang đau lòng). Nghệ thuật, một khía cạnh khác, lại là nguồn động viên khi chúng ta chìm đắm trong buồn bã. Nó không chỉ nói cho ta biết rằng, sự buồn bã là điều tất yếu (thay vì làm cho ta không cần phải buồn nữa). Mọi người đều trải qua nỗi buồn, ở bất kỳ thời điểm nào cũng có thể. Các tác phẩm nghệ thuật vĩ đại thường hiển thị một cách đẹp đẽ nỗi đau tâm trong ta, như việc nghe một bản tình ca buồn, không phải để khiến người nghe cảm thấy đau khổ hơn khi họ đã đang buồn rầu, mà là để mở cửa cho ta chấp nhận nỗi đau đó như là một phần bình thường của cuộc sống con người.
Nghệ thuật còn đối đầu với cái nhìn lạc quan và sai lầm của thế giới hiện đại, được xây dựng trên nền chủ nghĩa tiêu thụ và hạnh phúc tạm thời. Nó nhắc nhở ta rằng cuộc sống có ý nghĩa phải trải qua những khúc mắc (khi ta cảm thấy nản lòng với cuộc sống vô nghĩa), những chông gai, những thăng trầm, sự kiên nhẫn, nhục nhã, cô đơn, và đau đớn.
#3. Nghệ thuật hoàn thiện con người ta
Mỗi chúng ta đều mang trong mình sự không cân đối theo những góc độ khác nhau. Có thể ta quá nóng lòng hoặc quá lạc quan, quá mạnh mẽ hay quá nhạy cảm, quá điều đặn hoặc quá nhẹ nhàng, quá tĩnh lặng hay quá dễ bị kích động… Nhưng nếu có điều gì đó có thể cân bằng được những yếu tố đó, thì đó chính là nghệ thuật – một loại ngôn ngữ mà chúng ta đánh giá và yêu thích không chỉ bởi vẻ đẹp mà còn vì nó đưa đến sự cân bằng cho chính tâm hồn của ta.
Mỗi tác phẩm nghệ thuật có thể làm ta xúc động vì nó chứa đựng những giá trị mà chúng ta có thể đang khao khát trong cuộc sống hàng ngày. Nghệ thuật mang đến sự bình yên mà chúng ta thường mong ước, nhưng mà đôi khi không tìm thấy trong xáo trộn cuộc sống. Nó có thể hiện sự tinh tế mà ta luôn khát khao, nhưng thường bị làm mờ trong cuộc sống công việc và những mối quan hệ. Hay đôi khi nó biểu hiện những cảm xúc và nỗi đau mà ta đã cố kiểm soát, nhưng cũng muốn được thả lỏng.
Đôi khi, toàn bộ xã hội đồng lòng trước một phong cách nghệ thuật cụ thể, vì nó đang cố gắng lấy lại sự cân bằng cho chính nó. Như Pháp cuối thế kỷ 18, mong muốn để tác phẩm của David trở thành biểu tượng thay thế cho một xã hội suy đồi. Hoặc Anh vào thế kỷ 19, với phong trào Raphaelites chống lại sự ảnh hưởng của sự công nghiệp hoá tàn nhẫn.
Nghệ thuật không chỉ là sự yêu mến với vẻ đẹp mà một đất nước hoặc cá nhân coi là “đẹp,” mà còn là những dấu vết, gợi ý về những thiếu sót mà họ còn trong tâm hồn. Sức mạnh của nghệ thuật nằm ở khả năng giúp ta hoàn thiện, cân bằng, và trở nên lành mạnh hơn.
#4. Nghệ thuật giúp ta trận trọng những thứ xung quanh
Giới truyền thông không ngừng báo cáo về những gì được xem là quyến rũ và quan trọng. Nghệ thuật, mặc dù cũng thảo luận về những chủ đề tương tự, nhưng may mắn là nếu bạn không nhận được lời mời dự Lễ trao giải Oscar năm nay, nghệ thuật sẽ dẫn bạn đến khám phá những điều hoàn toàn mới mẻ.
Bàn tay tài năng của Albrecht Durer đã làm cho đám cỏ trở nên hấp dẫn, John Constable, thông qua bức tranh, làm chúng ta đắm chìm trong vẻ đẹp của bầu trời, Van Gogh, với sự sáng tạo, gọi nhớ về vẻ đẹp của những quả cam. Marcel Duchamp mời gọi ta nhìn nhận những thứ thường thấy với ánh sáng mới.
Những nghệ sĩ này không đơn giản là phê phán những thứ nên bị lãng quên, họ đang làm nổi bật giá trị ẩn sau sự đơn giản, nhắc nhở về một thế giới đã đánh mất sự cảm nhận và công bằng với những gì thực sự quan trọng.
Nghệ thuật không chỉ đưa vẻ đẹp đến đúng vị trí, mà còn làm nổi bật những điều đáng quý, xứng đáng được trân trọng trong thế giới đang quay cuồng.
#5. Nghệ thuật tuyên truyền những điều quan trọng
Một tác phẩm nghệ thuật không chỉ đẹp về mặt nghe thuật mà còn mang theo mình một khía cạnh tuyên truyền mạnh mẽ. Nó không chỉ là một công cụ tuyên truyền, mà còn là ngôn ngữ của những cảm xúc, thái độ tích cực, và trên hết là những giá trị quan trọng trong cuộc sống. Được sáng tạo và sử dụng đa dạng, nghệ thuật trở thành một phương tiện thuận tiện để truyền đạt những ý nghĩa sâu sắc và dễ tiếp cận với khán giả.
- Có thể tuyên truyền về sự đẹp đẽ của cuộc sống giản dị
- Hoặc về ý thức mở rộng và tầm nhìn rộng lớn hơn
- Hoặc thậm chí là về sự lạc quan và nhẹ nhàng trong cuộc sống.
Nghệ thuật trở thành một công cụ mạnh mẽ, bảo vệ những giá trị tốt đẹp nhất của con người và mang lại nền tảng vững chắc cũng như sức mạnh trong một thế giới náo nhiệt và điên đảo.
Không nên đặt nghệ thuật vào một tầm cao quá mức, như người ta đối với một người nổi tiếng. Chúng ta cần hòa mình vào nó, như cách ta hòa mình vào âm nhạc, và học cách thưởng thức nó đúng với ý nghĩa cốt lõi: một nguồn động viên và khích lệ ổn định để xây dựng một bản thân tốt đẹp hơn.
