Tính cách làm nên con người chúng ta. Nó ảnh hưởng đến hầu hết mọi khía cạnh trong cuộc sống của chúng ta: cách chúng ta chọn công việc, cách chúng ta tương tác với gia đình và cách chúng ta chọn bạn bè hoặc người yêu. Nhưng yếu tố nào ảnh hưởng đến tính cách? Chúng ta có thể thay đổi tính cách của mình hay các đặc điểm tính cách chung sẽ giữ nguyên theo thời gian?
Tính cách là một trong những chủ đề được nghiên cứu nhiều nhất và thú vị trong tâm lý học. Thông qua tất cả các nghiên cứu này, các nhà tâm lý học đã phát hiện ra nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tính cách và cách tính cách ảnh hưởng đến hành vi.
Đọc để tìm hiểu thêm về những gì các nhà nghiên cứu tìm thấy trong 10 sự thật về tính cách này.
1. Thứ tự sinh có thể ảnh hưởng lên tính cách
Bạn có lẽ đã nghe qua về quan niệm này đâu đó rồi. Những đứa con cả thường được mô tả là hơi “ra vẻ sếp” hoặc “rất có trách nhiệm”, trong khi con út đôi khi lại được cho là “bốc đồng” và “vô trách nhiệm”. Nhưng những khuôn mẫu này đúng được bao nhiêu đây?
Nhiều thập kỷ trôi qua, những cuốn sách về tâm lý học đại chúng vẫn luôn `lần mò` để tìm ra ảnh hưởng của thứ tự sinh lên tính cách, nhưng chưa có bằng chứng xác đáng nào về hiện tượng này được ghi nhận mãi cho đến thời gian gần đây. Một vài nghiên cứu thực nghiệm đã phát hiện ra rằng những yếu tố như thứ tự sinh và kích thước của một gia đình có thể thực sự ảnh hưởng lên tính cách. Có nghiên cứu thậm chí còn phát hiện ra rằng thứ tự sinh có thể ảnh hưởng lên quyết định chọn bạn bè và người yêu; con cả có xu hướng kết thân với những đứa trẻ khác cũng là con cả, con thứ sẽ chơi với con thứ, và con út sẽ kết bạn với những đứa khác cũng là con út.
Một nghiên cứu khác xuất bản gần đây trên Tập san PNAS cho rằng nhiều khuôn mẫu hay định kiến liên quan đến thứ tự sinh, cho rằng con cả hay ra dáng sếp hay con út thường thiếu trách nhiệm, không phải lúc nào cũng đúng.
Có một nghiên cứu thực hiện tập trung trên nhóm tham dự viên gồm hơn 5,000 người Mỹ, gần 4,500 người Anh và hơn 10,000 người Đức. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng trẻ lớn hơn có xu hướng đạt điểm cao hơn trong các bài kiểm tra trí thông minh, nhưng muốn biết liệu thứ tự sinh có thực sự ảnh hưởng đến lòng tự trọng hay không, điều này được đo bằng năm khía cạnh của tính cách: hướng ngoại, tâm lý bất ổn, dễ chịu và tận tâm. và cởi mở. Nghiên cứu tìm thấy rất ít bằng chứng chứng minh mối liên hệ giữa thứ tự sinh và bản chất con người.
Mặc dù nghiên cứu này không ngụ ý rằng thứ tự sinh không ảnh hưởng đến tính cách, nhưng ít nhất nó cũng giúp chúng ta hiểu rằng cần phải nghiên cứu và khám phá thêm về chủ đề này.
2. Tính cách của bạn tồn tại khá ổn định trong suốt cuộc đời
Bạn có nghĩ rằng tính cách có thể thay đổi theo thời gian, hay nó vững vàng như một tảng đá đứng trước thử thách của thời gian? Các nghiên cứu dài hạn về tính cách đã chỉ ra rằng một số đặc điểm tính cách cơ bản vẫn khá ổn định theo thời gian. Ba thông số thực sự thay đổi theo thời gian là mức độ lo lắng, sự thân thiện và mong muốn trải nghiệm những điều mới. Theo nhà nghiên cứu Paul T. Costa, Jr., không có bằng chứng nào cho thấy những nét tính cách chung này của chúng ta sẽ tiếp tục thay đổi. giờ.
Trong một bài báo trên tờ New York Times, ông nói: “Khi bạn già đi, những vai trò và vấn đề ảnh hưởng đến bạn nhiều nhất sẽ thay đổi. Mọi người có thể nghĩ rằng tính cách thay đổi khi lớn lên, nhưng những thay đổi về thói quen, tình trạng thể chất, sức khỏe, trách nhiệm và hoàn cảnh mới không phải là những đặc điểm cơ bản”.
3. Đặc trưng tính cách có liên đới đến một số bệnh lý nhất định
Trong quá khứ, nhiều đặc điểm tính cách đã được đề xuất góp phần vào các bệnh lý cụ thể. Ví dụ, sự thù địch và hung hăng thường liên quan đến bệnh tim. Khó khăn ở đây là trong khi có những nghiên cứu chỉ ra mối liên hệ giữa hai điều này, thì cũng có nhiều nghiên cứu khác chứng minh điều ngược lại.
Gần đây, các nhà nghiên cứu đã đánh giá lại nghiên cứu trước đây về mối quan hệ giữa tính cách và bệnh tật bằng phương pháp thống kê gọi là phân tích tổng hợp. Họ đã tìm thấy mối liên hệ thực sự giữa các đặc điểm tính cách thái nhân cách và năm bệnh: đau đầu, hen suyễn, viêm khớp, bệnh loét dạ dày và bệnh tim. Một nghiên cứu khác kết luận rằng tính nhút nhát có thể rút ngắn tuổi thọ.
4. Động vật cũng có tính cách riêng
Bạn đã bao giờ nghĩ rằng những con vật bạn yêu thích có tính cách độc đáo? Các nhà nghiên cứu động vật đã phát hiện ra rằng gần như mọi loài động vật (từ nhện, chim đến voi) đều có những đặc điểm, sở thích, hành vi và thói quen độc đáo đi kèm với chúng trong suốt cuộc đời.
Mặc dù quan điểm này đã bị chỉ trích và nhiều người cảm thấy nó quá giống người, gán tính cách con người cho động vật, nhưng các nhà nghiên cứu động vật đã có thể xác định các kiểu hành vi nhất quán có thể đo lường và kiểm tra bằng thực nghiệm.
5. Nghiên cứu gần đây thấy rằng có 5 đặc trưng tính cách cốt lõi
Trong quá khứ, các nhà nghiên cứu đã tranh luận xem là có chính xác bao nhiêu đặc trưng tính cách tồn tại. Những nhà nghiên cứu đầu tiên như Gordon Allport cho rằng có khoảng 4,000 đặc trưng tính cách riêng biệt, trong khi có người như Raymond Cattell lại đề xuất rằng chỉ có 16 mà thôi.
Ngày nay, nhiều nhà nghiên cứu về tính cách ủng hộ học thuyết mô hình tính cách 5 yếu tố, mô tả 5 chiều hướng lớn tạo nên tính cách ở con người:
– Tính hướng ngoại.
– Sự dễ chịu.
– Sự tận tâm.
– Tâm lý bất ổn.
– Tính cởi mở.
6. Tính cách ảnh hưởng lên sở thích cá nhân
Chắc chẳng có ai bất ngờ gì với sự thật là tính cách có thể ảnh hưởng lớn lao lên những sở thích cá nhân, nhưng chắc bạn sẽ ngạc nghiên khi biết được mức độ ảnh hưởng này lớn đến mức nào. Từ cách bạn lựa chọn bạn bè đến gu của bạn trong âm nhạc, tính cách riêng biệt của bạn có thể tác động lên gần như tất cả các lựa chọn của bạn trong đời.
Ví dụ, bạn có thể khá tự hào rằng mình đã cân nhắc rất kỹ lưỡng các vấn đề trước khi chọn ủng hộ một ứng cử viên nào đó, nhưng nghiên cứu đã chỉ ra rằng tính cách của bạn có thể đóng một vai trò mạnh mẽ trong quan điểm và việc bầu chọn ứng viên chính trị. Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học Toronto đã phát hiện ra rằng những người tự nhận mình là hơi bảo thủ sẽ sở hữu đặc trưng tính cách trật tự ngăn nắp, trong khi những người tự nhận mình là tự do phóng khoáng sẽ có lòng thấu cảm cao hơn.
Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những đặc trưng tính cách ẩn sâu này, trật tự hoặc tự do, đều có thể ảnh hưởng lớn lên những quyết định, quan điểm chính trị của mỗi người.
7. Người ta có thể biết con người bạn chỉ cần thông qua Facebook bạn
Khi bạn nghĩ về danh tính của mọi người trên mạng xã hội, bạn có thể tưởng tượng rằng hầu hết mọi người đều cố gắng tưởng tượng ra những phiên bản lý tưởng hóa của chính họ. Rốt cuộc, trong hầu hết các trường hợp, bạn phải chọn thông tin nào sẽ tiết lộ cho người khác. Bạn nên chọn những bức ảnh đẹp nhất để đăng. Bạn có thể chỉnh sửa và xem lại nhận xét trước khi nhấn gửi. Đáng ngạc nhiên, một nghiên cứu cho thấy hồ sơ Facebook của bạn thực sự truyền đạt danh tính thật của bạn một cách hiệu quả.
Trong một nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã xem xét hồ sơ trực tuyến của 236 sinh viên. Tham dự viên cũng điền vào một bảng hỏi được thiết kế nhằm đo lường các đặc trưng tính cách bao gồm tính hướng ngoại, tính dễ chịu, sự tận tâm, tâm lý bất ổn và sự cởi mở.
Quan sát viên sau đó sẽ đánh giá mức độ tính cách của tham dự viên dựa trên hồ sơ trực tuyến của họ, và những quan sát này sau đó sẽ được so sánh với kết quả của bảng hỏi đo lường tính cách. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng quan sát viên có thể đọc được chính xác tính cách một con người dựa trên hồ sơ Facebook của họ.
Nhà tâm lý học và trưởng nhóm tác giả Sam Gosling giải thích,“Tôi nghĩ rằng việc có thể thể hiện chính xác tính cách góp phần vào sự nổi tiếng trên mạng xã hội theo 2 cách. Thứ nhất, nó cho phép người dùng cho mọi người biết họ là ai và, bằng cách đó, làm thỏa mãn nhu cầu căn bản là được mọi người biết đến. Thứ hai, nó cho thấy rằng người dùng cảm thấy họ có thể tin tưởng vào thông tin họ nhận được từ hồ sơ truyền thông xã hội của họ và điều đó tạo niềm tin vào toàn bộ hệ thống.”
8. Có ti tỉ yếu tố có thể góp phần hình thành rối loạn nhân cách
Ước tính có khoảng 10 đến 15% người trưởng thành tại Hoa Kỳ mắc triệu chứng của ít nhất một rối loạn nhân cách. Các nhà nghiên cứu đã xác định được nhiều yếu tố có thể góp phần khởi phát những rối loạn nhân cách khác nhau như rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn nhân cách ranh giới.
Những yếu tố này bao gồm:
– Di truyền.
– Mối quan hệ với bạn bè đồng trang lứa.
– Tính nhạy cảm cao.
– Lăng mạ bằng lời nói.
– Chấn thương từ thời thơ ấu.
9. Các đặc tính vượt trội khá hiếm gặp
Nhà tâm lý học Gordon Allport đã mô tả đặc tính vượt trội là những đặc tính thống trị đời sống một người tới mức mà mọi người khi nhắc đến đặc tính này là biết và nghĩ ngay đến người sở hữu đặc tính đó. Tuy nhiên, những đặc tính này được xem là khá hiếm. Trong nhiều trường hợp, người ta trở nên quá nổi tiếng vì những đặc tính này đến mức tên riêng của họ được đồng nghĩa hóa với dạng tính cách ấy. Hay cứ nghĩ xem những thuật ngữ hay được người ta sử dụng như: gã Đông Gioăng, Chí Phèo, Bụt, Lọ Lem (ND Việt hóa để phù hợp với văn hóa Việt Nam)
Điều này khác đối với hầu hết mọi người, vì tính cách được cấu thành từ một hỗn hợp những đặc tính trung tâm và thứ cấp. Đặc tính trung tâm là những đặc tính hình thành nên nền tảng của tính cách, trong khi đó đặc tính thứ cấp là những đặc tính liên quan đến sự yêu thích, thái độ, và những hành vi đặc thù cho từng tình huống.
10. Thú cưng của bạn có thể tiết lộ tính cách bạn
Bạn coi mình là “người yêu mèo” hay “người yêu chó”? Nghiên cứu cho thấy rằng câu trả lời của bạn cho những câu hỏi này thực sự có thể tiết lộ thông tin quan trọng về tính cách của bạn.
Trong một nghiên cứu với 4.500 người, các nhà nghiên cứu đã hỏi những người tham gia xem họ thích chó hay mèo hơn. Những người này cũng đã hoàn thành một cuộc khảo sát về tính cách được đo bằng mô hình tính cách năm yếu tố. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người tự nhận mình là người yêu chó thì hướng ngoại hơn và có xu hướng làm hài lòng người khác, trong khi những người tự nhận mình là người yêu mèo thì hướng nội hơn hoặc tò mò hơn. Theo nhà nghiên cứu Sam Gosling, nhà tâm lý học tại Đại học Texas ở Austin, phát hiện này có thể có ý nghĩa quan trọng trong lĩnh vực trị liệu cho thú cưng.
Sàng lọc tính cách cho phép các nhà trị liệu kết hợp những người có nhu cầu với những con vật phù hợp nhất với tính cách của họ.
