Hầu hết mọi người đều cho rằng trí tuệ cảm xúc (EQ) thực chất là một kĩ năng sống và như vậy thì chúng ta có thể tăng cường cũng như luyện tập EQ cho bản thân mình. Suy nghĩ này cũng có một phần nào đó đúng nhưng thực sự thì EQ cao siêu hơn thế rất nhiều và có một sự thật ẩn sâu về EQ mà hầu như chúng ta đều bỏ lỡ: Cải thiện trí tuệ cảm xúc là làm ít đi, không phải nhiều hơn.
Là một nhà tâm lý học, tôi đã làm việc với nhiều người có chỉ số EQ thấp:
- Họ đổ lỗi cho người khác về vấn đề của bản thân
- Họ lo lắng, mắc kẹt trong một vòng luẩn quẩn
- Họ mắc hội chứng “tự hủy hoại mình” ngay khi bản thân có tiến bộ
Nếu bạn muốn cải thiện chỉ số EQ, hãy xác định những thói quen này trong công việc và cuộc sống để loại bỏ chúng. Chắc chắn bạn sẽ thấy năng lực trí tuệ cảm xúc của mình không hề thấp như từng nghĩ.
1. Ngưng chỉ trích người khác
Chỉ trích người khác thường được coi là một cơ chế bảo vệ vô thức để giảm bớt sự bất an của chính mình. Mọi người nhận xét về người khác. Đây không hẳn là một điều xấu. Một sự hiểu biết sâu sắc, quan trọng về thế giới xung quanh bạn là một kỹ năng quan trọng. Nó giúp bạn điều hướng thế giới và các mối quan hệ một cách khách quan.
Tuy nhiên, chỉ trích quá nhiều, đặc biệt là thói quen chỉ trích người khác, có thể dẫn đến chủ quan. Nó có thể khiến chúng ta trở nên cố chấp và mù quáng, đặc biệt là với chính chúng ta. Một trong những lý do khiến chúng ta quen với việc chỉ trích người khác là vì nó mang lại cho chúng ta niềm vui.
Khi người khác nghĩ bạn ngu ngốc, điều đó cũng có nghĩa là bạn thông minh. Điều này làm cho bạn hạnh phúc. Khi bạn chỉ trích người khác là ngây thơ, bạn thực sự coi mình là một thiên tài. Điều này làm cho bạn hạnh phúc. Cười nhạo phong cách quê mùa của người khác là tâng bốc phong cách của chính bạn. Điều này làm cho bạn hạnh phúc.
Những bình luận mang tính xây dựng làm cho thế giới tốt đẹp hơn. Những phê phán tiêu cực chỉ khiến bản thân cảm thấy thoải mái hơn.
Mặc dù chỉ trích có thể tạm thời giúp bạn thấy vui vẻ, nhưng điều đó sẽ khiến bạn cảm thấy tệ hơn về bản thân trong thời gian dài.
Mặt khác, những người có trí tuệ cảm xúc cao và biết tự nhận thức hiểu được rằng việc chỉ trích người khác chỉ là một cơ chế bảo vệ ban đầu. Có nhiều cách tốt hơn, hiệu quả hơn để đối phó với những lo lắng và bất an của bản thân.
Những người liên tục chỉ trích người khác không biết rằng họ chỉ đang cố gắng làm giảm bớt sự bất an của chính mình.
Hãy hiểu rằng những lời phê bình ấy chỉ làm lãng phí thời gian và năng lượng bởi điều chúng ta cần đầu tư thời gian và công sức vào là cải thiện thế giới xung quanh mình.
“Chỉ trích người khác là một hình thức của tự khen ngợi. Chúng ta nghĩ bức tranh treo tường trong nhà sẽ được thẳng hơn bằng cách nói với hàng xóm rằng tất cả các bức tranh của họ đều bị cong, gãy.” – Fulton J. Sheen
2. Bớt lo lắng cho tương lai
Ai cũng muốn có một cuộc sống ổn định. Điều này khá hợp lý, vì các quy tắc đã có từ thời tổ tiên của chúng ta. Những người tốt hơn sẽ sống lâu hơn những người khác. Tuy nhiên, bạn không thể loại bỏ hoàn toàn những khó khăn và thử thách khỏi cuộc sống của mình. Vì vậy, lo lắng quá nhiều về sự ổn định khiến cuộc sống của bạn trở nên nguy hiểm hơn nhiều người khác, ngay cả khi bạn hết sức xinh đẹp. Đây là những gì những người mắc chứng lo âu mãn tính làm. Bởi vì họ sợ hãi sự không chắc chắn đến mức không muốn chịu đựng nó, họ tự đánh lừa mình rằng tương lai có thể ít bất định hơn bằng cách liên tục nghĩ về nó!
Những người hay lo lắng thường xuyên sống trong ảo tưởng rằng suy nghĩ là cách giải quyết vấn đề và việc lập kế hoạch trước luôn dẫn đến mức độ chuẩn bị cao hơn. Nhưng cả hai đều không đúng.
Suy nghĩ về một vấn đề không khiến bạn suy nghĩ hiệu quả. Chỉ vì bạn đang lên kế hoạch rất nhiều cho tương lai ảo của mình không có nghĩa là bạn đã sẵn sàng.
Lo lắng cho bạn ảo tưởng về sự chắc chắn. Nhưng cuối cùng, tất cả những gì nó làm là khiến cuộc sống của chính mình trở nên bất ổn hơn.
Những người có trí tuệ cảm xúc cao hiểu rằng cuộc sống vốn dĩ đã rất bấp bênh. Và họ nghĩ việc đối mặt thẳng thắn với vấn đề tốt hơn việc sống trong sự phủ nhận về nó.
Vì khi bạn dừng việc khiến bản thân chịu đựng tất cả những căng thẳng đi kèm với nỗi lo lắng kinh niên, bạn sẽ ngạc nhiên khi cảm thấy năng lượng và nhiệt huyết trở lại với cuộc sống.
Đừng bắt thế giới vận hành theo cách bạn muốn, bạn sẽ cảm thấy mọi việc hôm nay sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều.
“Lo lắng không làm xua tan được nỗi buồn ngày mai, nó chỉ khiến sức mạnh của hôm nay biến mất.” – Corrie Ten Boom
3. Nghĩ về quá khứ
Hầu hết chúng ta đều mắc sai lầm khi nghĩ quá nhiều về những gì đã xảy ra trong quá khứ. Cũng giống như nhu cầu về sự an toàn, con người có một nhu cầu khác về sự kiểm soát. Chúng ta luôn bị ám ảnh bởi ý nghĩ rằng bất cứ điều gì cũng có thể làm được và đạt được nếu đủ nỗ lực và kiên trì.
Những người nghĩ về những sai lầm trong quá khứ của họ thường nghĩ rằng mọi thứ có thể tốt hơn nếu họ hành động khác đi. Những suy nghĩ như vậy mang lại cho họ cảm giác được kiểm soát, nhưng trên thực tế, điều đó chỉ lãng phí thời gian. Cảm thấy tội lỗi và hối hận là điều tự nhiên ngay cả khi bạn thường xuyên có những suy nghĩ xấu hoặc phạm sai lầm trong quá khứ. Những người này hình thành một thói quen vô thức liên tục lặp lại những sai lầm trong quá khứ bởi vì nó mang lại cho họ cảm giác kiểm soát ngay lập tức. Và cảm giác được kiểm soát sẽ giúp bạn vượt qua cảm giác bất lực. Đây là con người thật của chúng ta khi chúng ta nghĩ về quá khứ.
Trên thực tế, suy nghĩ hoặc lo lắng về những sai lầm trong quá khứ không thay đổi được tình hình. Điều này có nghĩa là sự bất lực là không thể tránh khỏi. Bất chấp sự khó chịu, những người thông minh về mặt cảm xúc không chỉ hiểu sự thật này mà còn chấp nhận nó.
Nếu bạn muốn tiếp tục cuộc sống của mình thay vì bị mắc kẹt trong quá khứ, bạn phải chấp nhận những gì đã xảy ra, bao gồm cả cảm giác bất lực.
Bạn phải từ bỏ việc cứ mãi dằn vặt về qua khứ, kể cả khi điều đó giúp bạn tạm quên đi nỗi đau thực sự – nỗi đau của sự bất lực. Khi cảm thấy bất an, hãy hành động vì hiện tại thay vì cứ chìm sâu quá khứ. Làm thứ gì đó có ích, ngay bây giờ, dù điều đó có nhỏ đến đâu – và hãy chống lại sự cám dỗ để lặp lại bước đi sai lầm trong quá khứ.
Đừng làm mất quyền kiểm soát tương lai của bạn bằng cách giả vờ rằng bản thân có thể điều khiển được quá khứ.
“Nghĩ quá nhiều là một căn bệnh.” – Fyodor Dostoyevsky
4. Ôm kỳ vọng hão huyền
Tạo ra những kỳ vọng, mục tiêu hão huyền để kiểm soát những người xung quanh cũng là một sai lầm. Dĩ nhiên, hầu hết những người ôm các mộng tưởng hão huyền đều không nghĩ vậy. Kỳ vọng cao khuyến khích họ phát triển, trưởng thành và trở thành phiên bản tốt nhất của bản thân!
Có thể, nhưng nó vẫn là một hình thức kiểm soát. Bạn hình dung những gì người khác nên làm hoặc đạt được, và những kỳ vọng đó là cách bạn cố gắng biến chúng thành hiện thực. Nhưng chính xác thì việc chấp nhận những kỳ vọng sai lầm có nghĩa là gì?
Nói một cách đơn giản, bạn dành thời gian tạo ra những câu chuyện trong đầu về những gì người khác nên làm. Và khi họ không đáp ứng được những tiêu chuẩn đó, theo phản xạ, bạn sẽ so sánh thực tế với những kỳ vọng đó và trở nên thất vọng và bực bội. Bạn sẽ phản ứng thế nào trước sự thất vọng và áp bức này? Bằng cách tạo ra những kỳ vọng cao hơn, bạn có thể cảm thấy thoải mái và kiểm soát được!
Tất nhiên, hãy quan tâm đến những người xung quanh bạn và chúc họ những điều tốt lành. Thấy họ đau khổ bạn cũng đau lòng. Vì vậy, tôi cảm thấy tốt hơn một chút khi tạo ra một câu chuyện trong đầu về cách họ thành công và làm tốt hơn (kỳ vọng).
Vấn đề là, ngay cả với ý định tốt nhất, bạn không thể thực sự kiểm soát người khác. Điều này có nghĩa là bạn đang tạo ra một vòng luẩn quẩn vĩnh viễn của những hy vọng cao và sự thất vọng hoàn toàn. Bạn cũng sẽ khó chịu nếu những người xung quanh cảm nhận được những kỳ vọng cao của bạn. Rốt cuộc, họ thậm chí còn cố tình hành động trái với mọi mong đợi của bạn!
Giải pháp là từ bỏ những kỳ vọng đó. Đừng bịa chuyện về những gì bạn muốn từ người khác. Thay vào đó, hãy sẵn sàng chấp nhận con người thật của họ.
Tôn trọng ngay cả những thách thức mà họ phải đối mặt thay vì mơ mộng về thành công trong tương lai. Ngừng theo đuổi sự hoàn hảo và thiết lập ranh giới thực tế cho hành vi của bạn. Chấp nhận nó như nó vốn có, không phải như bạn muốn.
Chỉ giữ lại những hy vọng, không phải kỳ vọng.
“Anh ta đang bơi trong một biển đầy những kỳ vọng từ người khác. Có rất nhiều người chết đuối như thế rồi.” – Robert Jordan
Những điều bạn cần biết
Nếu muốn cải thiện trí tuệ cảm xúc, hãy thử tiếp cận vấn đề theo cách ngược lại: Thay vì cố gắng làm tăng chỉ số EQ, trước hết hãy xác định và loại bỏ những thói quen xấu gây cản trở khả năng phát triển tự nhiên của trí tuệ cảm xúc.
- Đừng chỉ trích người khác.
- Đừng lo lắng về tương lai.
- Đừng dằn vặt bởi quá khứ.
- Đừng mong đợi quá nhiều từ người khác.
