Nói hoặc im lặng đều phải đúng nơi, đúng lúc, đúng người và chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết. Lời nói có thể là lưỡi gươm, mà gươm chưa dùng thì cứ để trong bao…
1. Khi người khác buồn phiền, đau khổ
Vui với người vui và buồn với người buồn. Đây là nước cờ của một người có học, hiểu biết, phải lẽ, lịch sự và tế nhị. Không có gì bạc bẽo hơn khi người khác khóc mà mình cười và ngược lại. Sự “đảo ngược” này có thể khiến chúng ta trở nên hài hước, hợm hĩnh và kiêu ngạo.
2. Khi người khác suy tư, lao động trí óc
Im lặng là “vùng” hoạt động của tinh thần. Nhờ đó, những kiệt tác nảy sinh, sự cao thượng, sự hiểu biết, sự trưởng thành, trí nhớ, v.v., mà nhà văn W. Goethe định nghĩa là “tài năng được trau dồi trong cô độc, và tính cách được tạo nên bởi những cơn sóng dữ dội của giông bão cuộc đời”. Đừng xâm phạm “không gian cá nhân” của họ trong khi nghĩ về người khác. Sự im lặng là vô cùng cần thiết vào thời điểm đó, và nó có ý nghĩa.
3. Khi người khác không hiểu mình
Khi chưa hiểu, chúng ta cần cởi mở, trao đổi để giúp người khác hiểu mình hơn, ngay cả khi bản thân chưa hiểu hết. Nhưng nếu người ta thực sự cảm thấy không thể hiểu hoặc không muốn hiểu thì tốt nhất nên im lặng. Nếu không, những gì bạn đang nói có thể bị “dị ứng” hoặc không thích.
4. Khi người khác nói về vấn đề mình không am hiểu
Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe. Người khôn ngoan chỉ nói những gì mình biết rõ, và hoàn toàn im lặng về những gì mình không biết hoặc không rõ ràng. Đừng nghĩ mình là một “cuốn bách khoa toàn thư”. Bác học A. Edison đã nói: “Điều ta biết chỉ là giọt nước, điều ta không biết là cả biển cả”. Và Socrates khôn ngoan thừa nhận: “Tôi chẳng biết gì cả. Đây là điều tôi biết rõ nhất.” Người bình thường phải đủ khiêm tốn để giữ im lặng.
5. Khi người khác khoe khoang, lý sự
Các thùng chứa rỗng gây ra nhiều tiếng ồn nhất. Bạn càng biết nhiều người, bạn càng đồng cảm với những người ít nói. Trong bốn phép toán, phép trừ… “đơn giản” nhất nhưng đầy ý nghĩa. Chỉ vì thiếu hiểu biết mà họ thống trị hoặc nghiêm khắc hoặc cố chấp. Khoe khoang và lý luận là “đặc điểm” của tâm thức nhỏ nhen và thiển cận. Kẻ ngu thường dùng lời nói để che giấu khuyết điểm của mình.
6. Khi người khác không cần mình góp ý kiến
Đừng “can thiệp” vào công việc của người khác và quan tâm. Nói nhiều cũng sai. Nói thiên vị thì mất lẽ phải, khoe khoang thì vấp ngã, nói xuyên tạc thì sai lầm, nói giấu giếm thì đến hồi kết. Sibbon nói: “Lời nói thúc đẩy sự hiểu biết, nhưng im lặng là trường học của sự khôn ngoan.” Im lặng cũng là yêu thương, tha thứ và sống. Tuân Tử đã dạy: “Im lặng, lắng nghe, ghi nhớ, hành động và trí tuệ là năm cấp độ của trí tuệ.” Nó có thể được coi là năm dấu hiệu sống của cuộc sống.
Tóm lại, im lặng là một nghệ thuật kỳ diệu và là một cách thể hiện văn hóa cao.
